Van Russisch president Vladimir Poetin is de anekdote dat hij als kind joeg op een flinke rat. Hij dreef het beest in de hoek van het trappenhuis. De rat kon geen kant meer op, draaide zich om en viel toen Poetin aan door in diens gezicht te springen.
Rat in het nauw
Poetin schijnt uit dat voorval de belangrijke les te hebben geleerd nooit iemand zodanig in de hoek te drijven dat er geen uitweg meer is. Je moet juist wel een uitweg bieden, namelijk in de richting die jij prefereert. De anekdote is ook een waarschuwing voor wie Poetin in de hoek wil drijven. De poging Oekraïne in te lijven in de NAVO wordt door Poetin als zodanig ervaren.
Als we de Amerikaanse politoloog John Mearsheimer mogen geloven, had Rusland in februari 2022 weinig andere opties over dan voor de aanval te kiezen. Weliswaar schoven Europese leiders als Frans president Emmanuel Macron en Duits bondskanselier Olaf Scholz bij Poetin aan, maar dat Oekraïne lid zou worden van de NAVO was ononderhandelbaar. Toen Rusland eenmaal Oekraïne was binnengevallen, gingen stemmen op om Poetin verder in de hoek te drijven. De veel gebezigde slogan ‘Oekraïne moet de oorlog winnen’ werd nu zo uitgelegd dat Poetin van het politieke toneel moet verdwijnen, en dat er in Rusland een prowesters regime aan de macht komt. Vergelijk het met het ontstaan van de Bondsrepubliek Duitsland nadat Hitler verslagen was.
Probleem met deze opvatting is echter dat de Sovjet-Unie allang niet meer bestaat, en dat men toen heeft nagelaten om Rusland tot vriend te maken en te integreren in een overkoepelende veiligheidsstructuur: van Noord-Atlantische Verdragsorganisatie, naar Noordelijke Verdragsorganisatie. Rusland wilde lid worden van de NAVO, maar de VS koos een koers die Rusland tot op de dag van vandaag bleef buitensluiten.
Het is zeker gevaarlijk om Poetin dusdanig in het nauw te drijven dat hij van het politieke toneel moet verdwijnen en ook nog eens berecht moet worden. Het maakt het des te waarschijnlijker alle beschikbare middelen aan zal wenden om zulk een lot te voorkomen.
Welke rat in het nauw?
Toch is dat niet het waarschijnlijkste scenario. Het ziet er namelijk naar uit dat niet Oekraïne geholpen door het Westen, maar Rusland sterker uit de strijd tevoorschijn komt.
Nadat er veel Oekraïense soldaten gesneuveld of anderszins uitgeschakeld zijn, wordt heet lastig om het Oekraïense leger qua manschappen aan te vullen, laat staan uit te breiden. Waar de Russische oorlogsindustrie op volle toeren draait, heeft het Westen moeite de productie van wapens en munitie op te voeren, en raken de bestaande voorraden uitgeput. Economisch gezien lijkt het erop dat het Westen zich met de talloze sancties vooral in eigen voet heeft geschoten. Duitsland verkeerd al in een recessie, en andere landen zullen wellicht volgen, terwijl de Russische economie afstevent op groei. Waar het Westen kampt met inflatie, is dat in Rusland veel minder het geval. Maar ook politiek dreigt het Westen aaan het kortste eind te trekken. De vele sancties hebben ertoe geleid dat het vertrouwen in de petrodollar gedaald is. Rond de BRICS-landen vormt zich nu politiek-economische samenwerking om zaken zelf te regelen, en niet meer uit te gaan van de dominantie van het Westen. Dat alles zijn ontwikkelingen die zich in sneltreinvaart voltrekken.
De kans bestaat dus dat niet Rusland, maar de Westerse coalitie met de VS aan de leiding in nauwe schoentjes komt te zitten. Tegen deze achtergrond is het dan maar afwachten hoe met name de regering in Washington gaat reageren als Oekraïne niet opgewassen blijkt tegen Rusland. Blaast de VS dan met de staart tussen de benen de aftocht zoals in Afghanistan gebeurde? Of gaat de VS dan hoe dan ook een overwinning forceren? Is het dan niet vooral de VS die naar alle middelen grijpt om een nederlaag te voorkomen? Is het dan niet de VS die een derdewereldoorlog uitlokt? Is het dan niet de VS die als eerste naar nucleaire wapens grijpt? Is dan de VS de rat die zichzelf in het nauw gemanoeuvreerd heeft?