Naar aanleiding van Nova, 4 juni 2009
Mijn indruk is dat de risico’s van de boren onder de binnenstad en de baten bij de alleen de noordlijn wel erg laag worden ingeschat. Je moet maar durven te stellen dat er geen technische, maar enkel organisatorisch problemen zijn. Bovendien vraag ik me af of de bewoners van Noord het wel eens zijn met het oordeel van de commissie dat de keuze voor alleen de noordlijn slechts een erg dure tunnel onder het IJ betreft, die verder weinig impuls aan de stad geeft. Mochten deze inschattingen niet kloppen, dan zijn de uitkomsten van het rapport sowieso onbetrouwbaar.
Maar ook als we ervan uitgaan dat op de kosten-baten analyse van Veerman niets is af te dingen, dan nog presenteert hij de gegevens op een manier die burgers en bestuurders volop in de val van “escalating commitment” doet trappen. “Escalating commitment” betekent dat naarmate men financieel meer geïnverteerd heeft, het moeilijker wordt om een mislukking toe te geven, en dat men daarom bereid is keer op keer opnieuw gigantische kostenoverschrijdingen aan te gaan (zie ook mijn reactie op de Nova-reportage “Noord-zuidlijn: kosten en baten” van 21 mei). Veerman legt in zijn rapport, maar ook in de media namelijk een grote nadruk op kosten die al gemaakt zijn, en het gevoel van verlies dat daarmee samenhangt. Hij beaamd: Als we nu stoppen is het weggegooid geld. Het betekent een gevoel van “het is allemaal voor niets geweest”. In het rapport blaast hij het gevoel van verlies nog eens op tot gigantische proporties:
“Het stilleggen van de aanleg van de Noord/Zuidlijn zou in de visie van velen en ookin de visie van de Commissie een nederlaag betekenen voor de stad Amsterdam, deNederlandse samenleving, de Nederlandse civiele techniek en waterbouw en eenzware slag toebrengen aan het gezag en prestige dat Nederland heeft om groteinfrastructurele en waterbouwkundige projecten te realiseren.”
Als we de werkelijke keuzemogelijkheid evenwel puur rationeel beschouwen en kosten die toch al gemaakt zijn en waar niets aan te doen valt (sunk costs) buiten beschouwing laten dan komen we louter op cijfers van de commisie Veerman tot de volgende kosten- en batenanalyse:
Bij “stoppen” is het verlies 0,6 miljard
Bij “alleen noordlijn” is het verlies 0,79 à 0,89 miljard
Bij “doorgaan” is het verlies 1 à 0 miljard
Ook volgens de berekeningen van de commissie Veerman kan het dus zo zijn dat we met “doorgaan” per saldo slechter af zijn, dan bij “stoppen” of met “alleen noordlijn”. Zo duidelijk is die keuze voor “doorgaan” dus helemaal niet. Het is niet waar dat op puur bedrijfseconomische gronden een verlies van 1 à 0 miljard te prefereren is boven een zeker verlies van 0,6 mld. of een verlies van 0,79 à 0,89 mld. Dat hangt van de verdere bedrijfseconomische situatie af, en daar gaat de commissie Veerman niet over. Door toch een duidelijke voorkeur uit te spreken voor “doorgaan” en door sterk te spelen op het sentiment dat samenhangt met verlies nemen, manipuleert Veerman de uitkomst en communiceert hij niet eerlijk naar bevolking en bestuurders toe. Hij doet dus niet wat hij adviseert.