Naar aanleiding van Nova, 30 juli 2009
Regiseur Lioret vergelijkt migratiestromen met natuurverschijnselen. Hij zegt: “Natuurlijk zijn migratiestromen een probleem. Maar dat is als zeggen dat de regen een probleem is. De regen houd je ook niet tegen.” Dan is toch mijn vraag waarom de illegalen in Calais perse naar Engeland willen. De enige reden die ik kan bedenken, is dat Engeland een toleranter beleid voert dan Frankrijk. Maar als dat zo is, dan zijn de migratiestromen geen natuurverschijnsel en is er weldegelijk iets aan te doen.
Lioret vergelijkt migratie met een enorm lek: “Dat hoos je niet weg met en lepeltje,” zegt hij. De vergelijking doet sterk denken aan de in Nederland gebruikte uitdrukking ‘dweilen met de kraan open.’ In beide gevallen is sprake van een toestroom die groter is dan met de remedie te verhelpen is. De uitdrukking ‘dweilen met de kraan’ werd een paar jaar geleden in Nederland als ongepast gekwalificeerd. Het feit dat Lioret vanuit zijn betrokkenheid met de illegalen van Calais tot een soortgelijke vergelijking komt, doet vermoeden dat de diagnose toentertijd toch correct was.
Lioret heeft het over het fascisme dat alles wat anders is, stigmatiseert en buiten de deur wil houden. Dan zegt hij dat het zo al millennia gaat. Dit betekent dat hij ontkent dat fascisme een modern, twintigste-eeuws verschijnsel is. In zijn ogen is de hele geschiedenis fascistisch.
Natuurlijk is onverdraagzaamheid tussen bevolkingsgroepen van alle tijden. Het oude testament staat er bol van. Ook is onverdraagzaamheid niet de fraaiste menselijke eigenschap. Toch is onverdraagzaamheid, voordat het fascisme, bestond altijd als een min of meer onoverkomelijk, algemeen menselijk fenomeen beschouwd, net zoiets als hebzucht of jaloezie. Sinds het fascisme heeft evenwel onverdraagzaamheid zijn onschuld verloren en mag het in de ogen van velen niet meer bestaan. Eigenlijk hoor je regelmatig zeggen: Wie onverdraagzaam is, is fascistisch. Onverdraagzaamheid en fascisme worden aan elkaar gelijk gesteld. Dat is ook wat Lioret doet.
Wat moeilijk blijkt te zijn, is ons te verplaatsen in de situatie van vóór de opkomst van het fascisme. Toch is dat nodig, om onbevangen tegen onverdraagzaamheid aan te kijken. Zouden we daartoe in staat zijn, dan zouden we onverdraagzaamheid kunnen accepteren als een weliswaar niet al te fraai, maar toch menselijk verschijnsel. Door die acceptatie zouden we de ongewenste uitwassen ervan beter kunnen voorkomen. Pas door het verschijnsel te accepteren, wordt het hanteerbaar is. Onverdraagzaamheid is tegenwoordig onhanteerbaar, omdat we het verschijnsel ontkennen. Tenminste, bij onszelf. Je kunt niet iets hanteren waarvan je het bestaan ontkent.