Inmiddels is de uitzending van Zembla met de titel Online Hufters van NPOplus en ook van de site van Zembla gehaald. Ik heb de Zembla-uitzending echter gezien.
Achteraf blijkt dat een aantal in de uitzending getoonde Twitterberichten helemaal niet echt zijn, maar “bewerkt”zijn door de redactie. De boodschap van het twitterberichten wordt daardoor wezenlijk veranderd.
Ik herinner me dat ik teleurgesteld was toen de bewerkte Twitterberichten in de uitzending van Zembla getoond werden. Ze deden de zaak waarvoor gestreden werd eerder afbreuk, dan dat ze hielpen. Nu ik de oorspronkelijke twitterberichten heb gezien, voel ik me door Zembla ronduit belazerd. Dat is des te erger omdat Zembla claimt onderzoeksjournalistiek te bedrijven.
Regisseur en samensteller van de uitzending Vincent Verweij verdedigt zich nog tegenover David Boerstra van Blackbox met het argument dat het journalistiek te verantwoorden is om letterlijke citaten bij te schaven of in te korten. Wat ik daarvan weet, is dat het gebruikelijk is om spreektaal enigszins leesbaar te maken. Je hoeft niet elk “uh”, en elk “eh” weer te geven. Wat in spreektaal ook vaak gebeurt, is dat mensen een zin beginnen, en dan toch voor een andere formulering kiezen. Dan is het gebruikelijk om alleen de gecorrigeerde formulering weer te geven in een citaat. Onder wordt het voor de lezer te zeer een opgave om uit de wirwar de bedoelde zin af te leiden. Taalkundige oneffenheden, zoals verkeerd gebruik van voorzetsels, wordt ook gecorrigeerd. Maar hier gaat het helemaal niet om spreektaal. Het gaat hier om tweets. Die kun je gewoon weergeven. Eventueel kun je taalfouten verbeteren, maar ook niet meer dan dat. Waar het om inkorten gaat, bestaat er de eenvoudige regel dat je het weggelaten stuk vervangt door drie punten tussen haakjes (…), of zonder haakjes als je het einde van een zin weglaat. Dan zie je als lezer dat er iets is weggelaten. Dat is in de uitzending van Zembla niet gebeurd.
Maar erger nog is dat men de “bewerkte”tweets zo weergeeft, als geeft men de originele tweet weer. Dan kun je spreken van vervalsing. En het is ook niet zo dat de tweets slechts een bijzaak betreffen. Ze betreffen de kernboodschap en ook de titel van de uitzending. Als Zembla om hufterigheid op internet aan te tonen, haar eigen hufterige tweets creëert die to dan toe nooit op Twitter verschenen zijn, dan kun je gerust spreken van nepnieuws; nepnieuws vanuit onderzoeksjournalistieke bron.